Manipulatie komt vaker voor dan u wellicht denkt. Ook bij leiders en ondernemers. Misschien wel juist bij hen! Het gaat hierbij vooral om de wijze van overtuigen van een persoon, om tot een bepaald beeld of idee van de kwestie of de in hun ogen ‘waarheid’ te komen. Wat met name het manipulatieve aspect betreft is de inzet van een excessieve beïnvloeding als pressiemiddel. Dit gaat met nogal wat raffinement en verbaal geweld gepaard. Het manipulatieve aan deze wijze van beïnvloeding gaat vooral om het ‘gebruik- of misbruik maken’ van de persoonlijke leefomstandigheden, levenssfeer, levensovertuiging, de loyaliteit of de menselijkheid van degene die het slachtoffer gaat worden. Want slachtoffers vallen er!
Manipuleren is eigenlijk oneigenlijke beïnvloeding inzetten om voordeel te verkrijgen. Door sjoemelsoftware, regelrechte fraude of het verstrekken van onjuiste informatie. Het maakt de manipulator niet uit. Alles kan! Ondanks alle mooie verhalen is het dus vooral het eigen belang van de manipulator dat prevaleert, veel meer dan het gemeenschappelijk of maatschappelijk voordeel. De manipulator laat het echter graag anders overkomen!
Hoe herken je een manipulator?
Je hebt het weleens. “Ben ik nou gek, of is hij (zij) het?” Je voelt je persoonlijk aangesproken, begrepen zelfs, maar aan het eind van de rit kom je bedrogen uit. Van de koude kermis thuis. Een manipulator kent vele gezichten. Er zijn er die het sympathiek, bijna verlegen en aandoenlijk weten te brengen, maar er zijn er ook die het nauwelijks verholen doen. Manipuleren ten eigen voordeel. Ondernemers komen dit snel te weten wanneer klanten manipulatie ontdekken. De klanten voelen zich bekocht. Ze gaan de ondernemer mijden. Leiders houden het wat langer vol. Wie durft er een weerwoord te spreken? Hoe herken je manipulatieve ondernemers en leiders? Wel, ze spreken graag over integer gedrag terwijl zij bewijsbaar de boel beliegen en bedriegen. Ze komen met namaakbewijzen om hun wankele veronderstellingen en beweringen te onderbouwen. Ze spreken mensen aan op hun persoonlijke waarden en normen terwijl zij zelf nauwelijks over enig geweten of normbesef beschikken. Ze haken aan op overtuigingen en (oer)angsten om mensen op hun gevoeligheden te raken. Kortom, zij gaan niet voor de waarheid maar voor een aangepaste versie daarvan teneinde hierdoor hun doel te bereiken. Bewust liegen.
Hoe manifesteert een manipulator zich?
Manipulatie komt van het Latijnse woord ‘manus’. Het betekent van oorsprong: “Met de hand aanpassingen maken!” De waarheid of de kwestie zelf zodanig veranderen of aanpassen dat het aannemelijk of aanvaardbaar klinkt. We zien dit ook soms terug bij regeringsleiders en de politiek. Kortom, overal waar er -in potentie- tegenstrijdige belangen zijn zal de manipulator zijn of haar wapens in de strijd werpen. De omgeving die dicht bij zichzelf (en zijn of haar waarden en normen) tracht te blijven (uit lijfsbehoud) is vaak het slachtoffer. Het heeft namelijk helemaal geen zin om eerlijkheid te betrachten ten opzichte van iemand die manipulatie toepast. De manipulator heeft altijd én voor alles een weerwoord. Hij heeft overal een verhaal, excuus of reden voor. Terwijl ze dit weten (en ook het feit dat anderen hier kennis van hebben) blijven zij het toch toepassen. Iedereen is immers gek in de ogen van de manipulator! Op rechtstreekse vragen volgen meestentijds ontwijkende, ontkennende of helemaal geen antwoorden. Zwijgen is in de ogen van de manipulator geen bevestiging van het beweerde maar een minachtende miskenning van het recht op een antwoord! Bizar gedrag. Het geeft blijk van weinig respect en ontwikkeling.
Hoe herken je het gedrag van een manipulator?
Is er al een flits van herkenning? Ondertussen speelt de manipulator in op persoonlijke gevoelens van sympathie, begrip en zwakheden van de ander. Het grote manipulatieve spel is dan begonnen. Ik ken leiders die al jarenlang op deze wijze de boel bij elkaar weten te houden. Zelfs ‘dingen’ voor elkaar krijgen. Vanaf de buitenkant bekeken lijkt het heel wat, van binnen is het echter allemaal zo rot als een mispel. Het voelt voor de manipulator echter als goed, uitermate slim en succesvol. Ze leven van trucs en machtspelletjes. Tegen beter weten in de kluit belazeren. Wanneer het écht verkeerd gaat zeggen ze (iets te) makkelijk ‘sorry’. Ze menen er echter niets van. Het is slechts een poging even alles te resetten. Wees dus alert. Als verweer klinkt als een smoesje, dan is het ook meestal zo! Vertrouw op uw gevoel en intuïtie. Een ondernemer die u iets probeert aan te praten, of een klant die dreigt met allerlei klachten of een leider die u op een oneigenlijke wijze tracht te beïnvloeden verdient geen bescherming of begrip. Hij of zij moet hooguit tegen zichzelf en de omgeving in bescherming worden genomen!
Wat is zo slecht aan manipulatie? Een milde manipulatie passen wij allemaal weleens toe.
De vele gezichten van een manipulator
Immers, klanten overtuigen, medewerkers aan de gang krijgen en stakeholders tevreden houden vraagt soms net iets meer dan een simpel rechttoe-rechtaan verhaal. Daar gaat het hier ook niet om. Het gaat om de meer zwaardere –gevaarlijke– vormen. Het gaat om de slachtoffers van manipulatoren! Ik ken een voorbeeld van iemand die altijd bereid is te helpen. Althans met de mond. Hij helpt zijn medewerkers, is in het sociale leven binnen zijn leefgemeenschap actief en steunt goede doelen. Althans met de mond. Wanneer er echt een beroep op zijn bereidwilligheid wordt gedaan gaat het mis. Zuchten, steunen en non-verbale communicatie. “Moet het echt nu, het komt op dit moment slecht uit? Kan het even anders?” Eigenlijk heeft hij helemaal geen zin in dit gedoe. Hij gebruikt zijn sociale gezicht uitsluitend om anderen te manipuleren. Manipulatoren spelen het spelletje op een professionele wijze. Ze duiken op het juiste moment weg. Aan hun woord moet je daarom maar weinig waarde hechten. Het klinkt wellicht allemaal als redelijk onschuldig, toch moet u niet onderschatten welke schade dit soort mensen aanrichten. In dit geval betreft het een ondernemer die op deze wijze mensen weet te manipuleren om toch vooral via hem de order te plaatsen.
Welke schade veroorzaakt een manipulator?
Er zijn ook tal van voorbeelden van meer persoonlijke en financiële schade. Bij leiders, werkgevers en ondernemers komt manipulatief gedrag in ruime mate voor. Zij beweren dingen, doen toezeggingen en bevestigen afspraken. Totdat! Wanneer het hen niet uitkomt of onwelgevallig is draaien zij de boel om, ontkennen alles en weten er een mooie draai aan te geven. Ter rechtvaardiging van zichzelf kunnen zij als de beste gladjes liegen en –bijna tot tranen toe bewogen– overtuigen. “Mea Culpa, Maxima Mea Culpa!” Sjoemelen is de manipulatieve leider op het lijf geschreven. Ondanks bewijzen van de tegenpartij blijven zij volharden in hun eigen waarheid. Bij een manipulator zou je eigenlijk alles wat wordt besproken direct zwart op wit moeten zetten. Het liefst opnemen of filmen! U begrijpt dat zo’n leider of ondernemer nooit een vertrouwensrelatie met zijn of haar omgeving zal opbouwen. Hierdoor hebben manipulatoren bovengemiddeld veel conflicten en rechtszaken! Komt het vaak voor? Vaker dan u denkt! Ik ken ondernemers die op deze wijze al jarenlang iets weten op te houden, een eigen wanstaltige creatie, die eigenlijk niet écht bestaat. Ze plakken er dure stickers op, doen er een strik omheen en verkopen hun omgeving knollen voor citroenen.
Hoe sluit een manipulator u in zijn net?
Notoire bedriegers en leugenaars. Wellicht als laatste nog een waarschuwing. Hoe wapent u zich tegen manipulators? Wel, bedenk dat zij meester zijn in het u aanpraten van een schuldgevoel. U bent de oorzaak van dit alles. Ze maken over het algemeen nauwelijks hun eigen behoeften bekend. Die verwezenlijken zij op een andere manier. Dan kunnen ze het helemaal volgens hun eigen snode plan doen. Buiten u om, maar wel met gebruik van. Kijk dus uit voor een te sympathieke benadering!
De slachtofferrol is de manipulator op het lijf geschreven. Het past als een jas! Zij weten altijd het verhaal te keren. Zij zijn het slachtoffer of de oneigenlijk behandelde, zij hebben er alles aan gedaan, zij hebben zich ingespannen, zij verdienen alle voordeel van de twijfel. Voor u het weet bent u de schlemiel! Daarom, ga niet in op de argumenten en verleidingen van manipulatoren binnen uw (werk)omgeving. Zij laten u de vuile karweitjes opknappen. U moet uw handen niet vuilmaken. Laat u niet voor het karretje spannen. Na gebruik of liever gezegd misbruik te hebben gemaakt van uw aanwezigheid bent u geheid persona non grata!
Hoe wapent u zich tegen een manipulator?
Wapen u –als ondergeschikte of ‘vriend’– vriendelijk tegen manipulatie door hen te behandelen zoals zij u behandelen. “Juist omdat jij daar zo goed in bent en altijd in staat bent om de meest optimale oplossing te vinden, ben ik er van overtuigd dat het jou perfect zal lukken deze klus zelf te klaren!” Het is beter tijdelijk schade te leiden dan blijvend meegesleept te worden in hun destructieve gedrag en -ontegenzeggelijk voorspelbare- desastreuze val! Bent u klant of consument? Wacht u voor manipulatieve reclame en andere aanprijzingen. Ga af op uw intuïtie, eigen waarneming en ervaring. Laat u geen knollen voor citroen verkopen. Heeft u -vervelend genoeg- een manipulatieve leider als ‘lichtbaken’? Spreek hem of haar aan vanuit uw eigen waarde en normen. Leg zaken vast. Analyseer, documenteer en registreer. Het kan u later van pas komen! Laat u niet meeslepen in hun verhaal. Denk rationeel en wees nuchter. Heeft u een manipulator binnen uw relatie (privé of zakelijk)? Ga beiden in therapie (alleen doet hij of zij dat toch niet) wanneer u een koppel bent. Bij een zakelijke relatie is dit nog complexer.
Wie is het werkelijke slachtoffer van manipulatief gedrag?
Adviseer de manipulator dringend (om erger te voorkomen) om hulp te gaan zoeken voor het bespreekbaar maken van zijn of haar psychologische persoonlijkheidsstoornis. Lukt dit niet? Zoek dan bij voorbaat een stevige advocaat, deel met hem of haar de feiten, vertel hem of haar over de manipulaties en evalueer regelmatig de voorvallen en gebeurtenissen. Zo ontstaat er gaandeweg een ‘levendig’ dossier. Het kan de schade alleen maar beperken. Manipulatieve leiders zijn een plaag voor een argeloze omgeving van mensen die integer zijn, werkplezier willen beleven en op een normale en eerlijke wijze met elkaar om willen gaan. Het beste met elkaar voor hebben! Wie is het werkelijke slachtoffer? Hoe gek het ook klinkt, het is de manipulator, hij of zij trapt eens in de eigen val en dan is er geen weg terug! Manipulatief gedrag is een valkuil. Het kan je zomaar overkomen. Bent u bang dat u doorslaat in uw eigen gedrag? Mijn advies? Laten we allemaal eens goed in de spiegel kijken -als ondernemers, leidinggevenden en leiders- en naar de persoon in de spiegel lachen. Lacht hij of zij spontaan en zonder reserves terug? Dan zit het gelukkig nog steeds goed. Een manipulator kan namelijk niet om zichzelf lachen!
