Vader, moeder of een verre oom overlijdt en je bent (testamentair) erfgenaam van de nalatenschap. Wat te doen: de nalatenschap verwerpen of beneficiair dan wel zuiver aanvaarden? Voor je het weet is de nalatenschap zuiver aanvaard, met alle negatieve consequenties van dien. Of is het beter om de nalatenschap te verwerpen zodat een schuldeiser zich niet kan verhalen? Wat zijn de valkuilen en welke mogelijkheden zijn er?
Als erfgenaam kun je een nalatenschap verwerpen, zuiver aanvaarden of beneficiair aanvaarden. Als de nalatenschap zuiver wordt aanvaard, kan een schuldeiser zich op het eigen vermogen van de erfgenaam verhalen als de nalatenschap over onvoldoende geld beschikt om de schulden van de overledene te betalen. Bij beneficiaire aanvaarding heeft de schuldeiser die mogelijkheid niet, zodat de erfgenaam mogelijk een positief saldo kan ontvangen. De keuze die wordt gemaakt, en met name het verwerpen en beneficiair aanvaarden, moet bij de rechtbank worden geregistreerd. Dat is meestal niet het eerste waar de erfgenaam mee bezig is na een overlijden. Daarin schuilt ook direct het gevaar. Als nog geen keuze is gemaakt kan uit bepaalde handelingen van de erfgenaam de conclusie worden getrokken dat hij de nalatenschap zuiver heeft aanvaard, met alle mogelijke negatieve consequenties van dien.
De Hoge Raad heeft recent geoordeeld dat het betalen van een etentje van de erfgenamen op de dag van het overlijden met de bankpas van de overledene, niet als gevolg heeft dat de nalatenschap zuiver is aanvaard. Tijdens dat etentje werd namelijk de begrafenis doorgesproken, waardoor deze kosten vielen onder de ‘kosten van de lijkbezorging’. Anders is geoordeeld over een erfgenaam die spullen van de overledene bij het grofvuil zette. Daarover werd geoordeeld dat de erfgenaam zich gedroeg alsof hij de nalatenschap zuiver had aanvaard. Uitkomsten van dergelijke procedures lopen zeer uiteen. Zeker bij onbekendheid met de omvang van de nalatenschap, is terughoudendheid op zijn plaats. Er kan altijd sprake zijn van een onverwachte c.q. onbekende schuldeiser.
Beneficiair aanvaarden kan de voorkeur hebben, zodat verhaal door schuldeisers op het eigen vermogen van de erfgenaam wordt voorkomen. Is eenmaal een keuze gemaakt, dan kan dat niet later worden gewijzigd. Indien ervoor wordt gekozen om de nalatenschap te verwerpen, kan de erfgenaam aanspraak maken op het zogenaamde ‘kindsdeel’, de legitieme portie. Die aanspraak moet gelijktijdig worden gedaan met het verwerpen van de nalatenschap. Voor een minderjarig kind kan alleen beneficiair worden aanvaard, tenzij de kantonrechter toestemming geeft voor het verwerpen van de nalatenschap.
Een erfgenaam met veel schulden kan ervoor kiezen om de nalatenschap te verwerpen, zodat een schuldeiser zich niet op zijn erfdeel kan verhalen. Staat de schuldeiser dan met lege handen? Niet perse! De schuldeiser die door het verwerpen van de nalatenschap zijn vordering niet kan verhalen of daardoor wordt bemoeilijkt in zijn verhaal, kan de rechtbank verzoeken om een vereffenaar te benoemen. De vereffenaar moet ervoor zorgen dat een overzicht wordt gemaakt van alle bezittingen en schulden van de overledene. Als de rechtbank een vereffenaar heeft benoemd, kan de schuldeiser alsnog (gedeeltelijke) betaling van zijn vordering uit de nalatenschap ontvangen, indien de betreffende erfgenaam uit de nalatenschap een geldbedrag zou hebben ontvangen als hij de nalatenschap niet had verworpen. Het is aan de vereffenaar om bepaalde goederen te verkopen als er onvoldoende financiële middelen zijn om de schulden van de nalatenschap te betalen. De vereffenaar overlegt met de erfgenamen over de goederen die worden verkocht. Voordat de vereffenaar de schulden kan betalen moet een uitdelingslijst worden opgesteld en legt de vereffenaar rekening en verantwoording af. Aan deze verplichtingen zijn strikte termijnen verbonden.
Het zuiver of beneficiair aanvaarden of het verwerpen van de nalatenschap kan grote gevolgen hebben, ook voor het privévermogen van de erfgenaam, en is eerder gedaan dan je doorhebt! Een goede voorlichting is van groot belang, zeker als de nalatenschap moet worden vereffend. De vereffening biedt daarbij mogelijkheden voor schuldeisers die hun vordering op een deel van de nalatenschap willen
