In mijn zeer jonge jaren werd de aangifte inkomstenbelasting nog handmatig ingevuld. Als mijn vader zijn aangiftebiljet ontving, dan zat hij in het weekend daarna samen met zijn buurman twee dagen te zwoegen op zijn aangifte. Of beter gezegd, dan was hij bezig met de nationale sport nummer 1: hoe ontwijk ik zoveel mogelijk de belastingheffing.
Dit was voor iedereen de normaalste zaak van de wereld. Je had belastingontduiking; dat mocht natuurlijk niet. Maar zo min mogelijk belasting betalen vond niemand een probleem. De wetgever bepaalt wat wel en wat niet mag. Dus wat wel mag, is legaal en daarmee is het geen probleem om zo te handelen.
Tijden veranderen. We hebben inmiddels de vooraf ingevulde aangifte. Allerlei aftrekposten zijn geschrapt en inmiddels worden allerlei databanken binnen de EU aan elkaar gekoppeld om de nationale belastingdiensten van informatie te voorzien. Dan zou je kunnen denken dat we er inmiddels wel zijn als het gaat om de juiste afdracht van inkomstenbelasting.
Maar niets is minder waar. Recent heeft De Nederlandsche Bank het rapport ‘Good practices – Fiscale integriteitsrisico’s bij cliënten van banken’ de wereld in geschoten. Kort gezegd wil De Nederlandsche Bank dat banken actief onderzoeken of het fiscale gedrag van hun cliënten tot een integriteitsrisico voor de bank leidt. Tot nu toe deed alleen de FIOD aan actief onderzoek naar fiscaal gedrag.
Een gedachte hierachter is dat belastingontduiking en ontwijking eigenlijk niet meer kunnen en dat belastingoptimalisatie (een nieuw toegevoegde term) mogelijk nog wel kan. Naar de huidige maatstaven wel te verstaan. Het gaat er inmiddels niet meer om of wettelijk iets mag maar, of het gedrag van burgers maatschappelijk wel aanvaardbaar is.
Zo ongeveer alle Nederlanders zijn klant bij de nieuwe afdelingen van de FIOD (lees: de banken). Zij gaan bepalen wat maatschappelijk aanvaardbaar is. Niet onbelangrijk daarbij is de vraag of ze zelf negatief in het nieuws kunnen komen. Als uw fiscale gedrag de banken niet aanstaat, dan is de kans groot dat u geen bankrekening meer mag aanhouden en dat er een melding naar de fiscale autoriteiten gaat.
Het eerste voorbeeld is al in de pers gekomen: betaald voetbalorganisaties hoeven geen bankrekening bij Rabobank meer aan te vragen. Het risico is te groot dat er onjuist geld bij betrokken is. Ik ben benieuwd of banken durven consequent te handelen. Veel beursgenoteerde bedrijven worden verdacht van (of zijn zelfs veroordeeld voor) omkoping, milieudelicten, gebruik maken van belastingparadijzen enz.
En ook de banken hebben niet bepaald schone handen. Zij hebben de afgelopen jaren behoorlijk wat boetes moeten betalen (onder andere in de Libor-affaire). De gemiddelde grootbank komt straks niet eens door zijn eigen klantacceptatie heen. Ik ben benieuwd hoe ze dit gaan oplossen.
Jan van Neerbos
Partner bij Verstegen accountants en adviseurs
