Het Waterschap Brabantse Delta zorgt voor sterke, veilige dijken en kades, zuivert rioolwater, regelt de hoogte van het water en beschermt de natuur. Het waterschap is op velerlei manieren betrokken bij het Havenschap Moerdijk. Hierover praten we met Theo Schots, lid van het Dagelijks Bestuur van waterschap Brabantse Delta en afvalwatertechnoloog Levien van Dixhoorn.
Partijen zoals de provincie Noord-Brabant, gemeente Moerdijk, Bedrijvenkring Industrieterrein Moerdijk, Rijkswaterstaat Zuid-Holland, het Havenschap Moerdijk en het waterschap Brabantse Delta zijn vertegenwoordigd in de stuurgroep Duurzame Verbindingen Moerdijk. Uit hoofde van zijn functie maakt Theo Schots deel uit van deze stuurgroep. “Ook het waterschap draagt op die manier bij aan een toonaangevend duurzaam haven- en industrieterrein Moerdijk,” zegt Schots.
Kerntaak
“Het transporteren en zuiveren van afvalwater vanaf het rioleringsstelsel is een kerntaak van ons op haven- en industrieterrein Moerdijk. Dit afvalwater komt uiteindelijk in de Westerschelde terecht via een 60 kilometer lange afvalwaterpersleiding die in 1972 werd aangelegd van Moerdijk naar de Westerschelde. Hierdoor werd het afvalwater niet langer geloosd in de lokale wateren maar op het open zeewater. De achterliggende gedachte hierbij was dat het afvalwater snel verdund zou worden in de Noordzee, mede door de getijdenwerking. En bovendien werd verondersteld dat de ecologische effecten in het zoute water minder groot zouden zijn dan in zoet water.” Toen echter de ‘wet verontreiniging oppervlaktewateren’ in 1970 in werking trad, veranderde er het één en ander. Aanleiding was de sterk toegenomen verontreiniging sinds 1900 van water, bodem en lucht door de groei van steden en industrieën. “Deze wet verbood het zonder vergunning lozen van mogelijk verontreinigd afvalwater in het oppervlaktewater,” vervolgt Schots. “Dat deed ons besluiten om een afvalwaterzuiveringinstallatie in het Zeeuwse plaatsje Rilland-Bath te bouwen, waarmee de ongezuiverde lozing op de Westerschelde tot een einde kwam.” Op deze afvalwaterzuiveringinstallatie zuivert het waterschap Brabantse Delta sindsdien het afvalwater van 35 dorpen en steden in West-Brabant. Het afvalwater wordt vervoerd met een hoeveelheid van maximaal 18,5 miljoen liter per uur en na het zuiveringsproces komt het gezuiverde water vijftien kilometer verderop terecht in de Westerschelde, nabij de Zeeuwse plaats Waarde. Bij het beginpunt heeft de afvalwaterpersleiding een diameter van 80 centimeter en bij de Westerschelde is de diameter 1.80 meter.”
Deltawerken
Afvalwatertechnoloog Levien van Dixhoorn: “De bedrijven op haven- en industrieterrein Moerdijk leveren naar verhouding een grote hoeveelheid afvalwater. Een aantal bedrijven heeft zelf zuiveringsinstallaties, maar ook dit voorgezuiverde water komt via de afvalwaterpersleiding in Bath terecht, waar het nogmaals een keer in een zuiveringsproces terecht komt. De aansluiting van haven- en industrieterrein Moerdijk op de afvalwaterpersleiding biedt met name kansen voor bedrijven die zout afvalwater lozen. Het waterschap wil in samenwerking met bedrijven onderzoeken waar het afvalwater het beste gezuiverd kan worden. Lokaal door het bedrijf of centraal door rioolwaterzuiveringsinstallatie Bath. Hierin streven wij naar duurzame kosteneffectieve oplossingen.”
Toekomstvisie
De activiteiten van het waterschap Brabantse Delta op het omvangrijke haven- en industrieterrein Moerdijk blijven niet alleen bij het verwerken van het afvalwater. Schots: “Wij verzorgen ook het onderhoud van een groot deel van de waterlopen op Moerdijk en ook het onderhoud van de rioolgemalen op het haven- en industrieterrein voeren wij uit in opdracht van het havenschap. De afvalwaterpersleiding is nu 40 jaar in gebruik. Voordat wij eventueel opnieuw fors zouden investeren om de afvalwaterpersleiding in stand te houden, wilden wij het systeem toetsen aan de eisen van deze tijd. Dit gebeurde in de studie ‘Toekomstvisie afvalwaterpersleiding Bath’. Tijdens de studie waren diverse partners betrokken waaronder het Havenschap Moerdijk en bedrijven. Het resultaat is dat wij nog voor 30 jaar de afvalwaterpersleiding in stand houden met aanvullende maatregelen in de pompstations en de leiding zelf. De leiding lag er dus nog uitstekend bij. Echter, bij uitbreiding van het haven- en industrieterrein Moerdijk is de huidige capaciteit van de afvalwaterpersleiding ontoereikend. De vraag rijst dan wat overheden en het bedrijfsleven kunnen doen om deze beperking tegen te gaan. Een oplossing zou zijn om het hemelwater en het afvalwater te scheiden: waarom zouden we schoon hemelwater transporteren en schoonmaken? De oplossing ligt zomaar niet voor de hand. Een gescheiden rioleringsstelsel verwezenlijken in een bebouwde kom of een bestaand industrieterrein vergt torenhoge investeringen.” Het waterschap onderzoekt hiervoor samen met gemeenten, Havenschap Moerdijk en bedrijven waar kansen liggen voor het scheiden van schone en vuile stromen en het ontwikkelen van duurzame industrieterreinen en woonwijken.
Innovatie
Het waterschap Brabantse Delta staat voor meer belangrijke uitdagingen. Levien van Dixhoorn: “Technologische ontwikkelingen leiden tot innovatie. Waterzuivering kost veel energie, maar kan ook energie opleveren. De waterschappen in Nederland hebben hiertoe samen het project ‘de energiefabriek’ opgestart. Wij geven hier invulling aan door steeds meer energie te halen uit zuiveringsslib. Het zuiveringsbeheer van ons waterschap voorziet momenteel voor 35% in eigen energie. Onze ambitie is te komen tot energie neutrale of zelfs energie producerende rioolwaterzuiveringsinstallaties. Hierin liggen ook kansen voor bedrijven op gebieden zoals fosfaatwinning en bioplastics. Voor fosfaat is Europa nu aangewezen op China en Marokko. Voor het terugwinnen van fosfaat uit zuiveringsslib werken wij met een aantal collega-waterschappen samen met Slibverwerking Noord-Brabant op Moerdijk. Dit is de grootste slibverwerker van Nederland. Zo is het ook mogelijk om in de toekomst bioplastics te produceren uit afvalwater. Dit verkeert nu nog in de ontwikkelfase en hierbij werken wij intensief samen met andere waterschappen, andere overheden, universiteiten én bedrijven. Langzamerhand worden zuiveringsinstallaties meer aangeduid als grondstoffenfabriek.”
Grondstof
Volgens Van Dixhoorn biedt afvalwater nog meer mogelijkheden. “Afvalwater bevat veel thermische energie. Neem het douchewater van huishoudens of simpelweg het rioolwater en afvalwater van bedrijven. Ik verwacht dat wij in de -nabije- toekomst hier warmte uit kunnen halen. Er loopt nu een aantal studies en proeven naar de economische haalbaarheid van al deze technologische innovaties. Die zien er veelbelovend uit voor ons, maar ook voor bedrijven. Om deze ontwikkelingen succesvol te maken is het van belang dat bedrijven participeren in demonstratieprojecten en samen met ons innovatieve ontwikkelingen verder brengen tot productieniveau. Alleen door samenwerking met partners is het mogelijk waarde te creëren uit afvalwater. Dit kan lokaal bij bedrijven of centraal op de rioolwaterzuiveringsinstallatie van het waterschap. Kortom, afvalwater wordt grondstof,” zo stelt Van Dixhoorn met enige nadruk vast.
