Een sprekend voorbeeld van circulaire economie op het haven- en industrieterrein Moerdijk: ATM maakt vervuilde grond schoon. Per lopende band gaat de schone grond naar de buren, de zandfabriek van Martens en Van Oord (MvO).
Zij gebruiken het thermisch gereinigde zand bij grote weg- en waterbouwprojecten. Jaarlijks hoeft er hierdoor 750.000 ton minder zand aan de natuur onttrokken te worden. En het spaart dagelijks 100 vrachtwagenritten uit.
Het idee klinkt simpel. Je zou bijna vergeten dat er uiterst geavanceerde technieken nodig zijn om het hergebruik van vervuild zand mogelijk te maken. “Vanuit China tot Canada komen bedrijven de kunst afkijken,” zeg ATM-directeur Jacques de Jong. “En ze zijn welkom, we delen onze recycling-kennis graag. Ook dichter bij huis trouwens: als collega-bedrijven hier in het havengebied met vragen zitten over hergebruik van hitte, koelwater of afvalstromen, laat ze langskomen. Onze engineers denken graag met ze mee.”
De kunst van het rookgasreinigen
De lompe bergen zand doen niet direct aan high tech denken. Ook het verwerkingsproces zelf is niet echt verfijnd; dat gebeurt vooral met heel veel hitte. Hierdoor verdampt de vervuiling, zoals teer en olie. Dan wordt het pas een uitdaging: wat gebeurt er met de vervuilde gassen die vrijkomen? Ook die maakt ATM schoon. De Jong: “Alle verwerkingsprocessen op ons terrein zijn aangesloten op onze rookgasreinigingsinstallatie.” Hij wijst naar de grote schoorsteen op het ATM-terrein. “Wat daar uit komt, voldoet voor 100 procent aan de strenge milieueisen die we hier in Nederland hebben. Het is voornamelijk stoom die de lucht ingaat.”
Voor het reinigen van de rookgassen is een temperatuur van 850 graden nodig om verontreinigingen geheel te vernietigen. Vervolgens moet het rookgas worden teruggekoeld tot circa 60 graden voordat het als stoom de schoorsteen uitgaat. Bij deze grote temperatuurval komt veel energie vrij. ATM zou ATM niet zijn als zij deze energie niet zouden benutten. “We gebruiken het om heet water en stoom te maken waarmee we tankschepen reinigen.”
50 meter lange trommel
Terug naar het zand: op het terrein van ATM staat een thermische reinigingsinstallatie met een draaiende trommel van 50 meter lang. Aan de ene kant gaat er vervuild zand in, aan de andere kant komt er schone grond uit. Om de trommel te verhitten, wordt als brandstof afvalolie gebruikt die elders op het terrein vrijkomt bij het verwerken van oliehoudend slib. 79 procent van de totale energiebehoefte haalt het bedrijf uit afval.
Kees Mulders, manager Bouwgrondstoffen en Logistiek bij Aannemingsbedrijf Martens en Van Oord, vertelt dat het bedrijf al meer dan tien jaar gereinigd zand gebruikt van ATM. “Vroeger haalden we dat op met vrachtwagens, maar nu loopt het vanzelf bij ons binnen via de 72 meter lange transportband.” In 2010 vestigde Martens en Van Oord zich in Moerdijk. Heel bewust pal naast ATM: “Stap voor stap hebben we het zandtransport verder teruggedrongen.”
Opwaarderen
Het thermisch gereinigde zand wordt nu vooral als ophoogmateriaal gebruikt, bijvoorbeeld bij de aanleg van op- en afritten. MvO onderzoekt momenteel of er nog meer toepassingen mogelijk zijn en of de waarde van de grondstof nog is op te waarderen.
Volgens Mulders staan we nog maar aan het begin van de circulaire economie. “Mensen moeten nog wennen aan recycle-producten. Als wij gecertificeerd schoongemaakt zand aanbieden, vragen afnemers waarom we geen nieuw zand gebruiken. Het voorkomt het onnodig delven van grondstoffen, maar dat staat nog niet overal bovenaan op de prioriteitenlijst.”
Vraag aan de BV Nederland
Mulders wil de BV Nederland graag een boodschap meegeven. “Waarom is duurzaamheid zo belangrijk? Omdat we volgende generaties een leefbare aarde willen bieden. Er gebeuren nu al mooie dingen om ons heen. Ook op Moerdijk. Maar we zijn nog niet zover dat ‘de knop om is’. Recycle-producten worden nog te vaak schouderophalend bekeken, terwijl ze juist de voorkeur moeten krijgen boven natuurlijke primaire producten. Op één of andere manier moeten we dat gaan promoten en belonen. Wellicht dat de overheid hiervoor tools kan ontwikkelen. Als dat niet gebeurt blijft te lang de voorkeur uitgaan naar nieuw, schoon materiaal uit de natuur. Daarmee verspelen we kostbare tijd. Het gaat er juist om dat we massaal overgaan naar hergebruik en de toepassing van recycle-producten. Dat moet normaal worden.”
