Volgens de Engelstalige Shanghai Daily was de grootste stad van China bijkans in de rouw toen de dashing diplomat in 2006 zijn post verliet. De krant kopt met ‘A farewell to charms’ en strooit met complimenten: ‘Haakma has clearly outpaced the rest because of his warmth and depth of character’ en ‘He has certainly succeeded in giving the small country a huge presence in Shanghai’.
Aldus zijn de verwachtingen hooggespannen als de Consul-Generaal van toen, die te boek staat als über-netwerker, zijn opwachting maakt in het chique Haagsche Hotel Des Indes.
Geleende rijkdom
Het weelderig gedecoreerde stadspaleis uit 1858 past hem als een jas. Hoewel Jochum Haakma (62) al een aantal jaren werkzaam is in het bedrijfsleven en nevenfuncties heeft in de private sector, is de diplomaat nooit ver weg. Vanwege het vlinderdasje, het brilletje met hoornen montuur en een volle, witte haardos, maar ook zijn welsprekendheid en onberispelijke manieren versterken het beeld van een heer van stand. Hij bedient zich van zwierige volzinnen doorspekt met Engelse termen. Zelfs het f-word dat hij zich zo nu en dan laat ontvallen, klinkt uit zijn mond beschaafd.
Saai is het geen moment in Des Indes, ook door wat dezelfde Shanghai Daily Haakma’s flair for the dramatic noemt. De opgewekte spraakwaterval verrast door zijn openhartigheid en relativeringsvermogen. Hij vliegt 6 maanden per jaar de hele wereld over, onlangs nog naar Myanmar als delegatieleider van een Nederlandse handels- en investeringsmissie en over een paar dagen naar Riga, waar hij spreekt op de Global China Business Meeting 2012. Aldus verkeert hij in de hoogste kringen, maar niet dat hij daarom naast zijn schoenen loopt – Haakma prikt vrijelijk door het ‘circus’ heen en spaart daarbij ook zichzelf niet.
Miste hij de pracht en praal toen hij weer voet zette op Nederlandse bodem? In de ontkenning klinken zijn Friese genen door: “Ik had een mooi, groot huis, bedienden en een dienstauto met chauffeur, maar ach, dat was allemaal geleende rijkdom.” Eenmaal terug werd Haakma directeur van het NFIA, een agentschap van het ministerie van EZ, wereldwijd verantwoordelijk voor het aantrekken van buitenlandse investeringen naar Nederland. Anderhalf jaar later maakte hij de definitieve overstap naar het bedrijfsleven, als Global Director Business Development bij TMF Group, een internationale, financiële dienstverlener. Om precies te zijn: “Wij doen de backoffice en compliance van circa 40.000 bedrijven die vestigingen in meerdere jurisdicties hebben.” Van een cultuurshock is nooit sprake geweest: “In de diplomatieke dienst had ik altijd al het bedrijfsleven en bijkomende financieel-economische zaken in mijn portefeuille.”
Guanxi
Op zijn diplomatieke posten in onder meer Rome, Bonn, Jakarta, Hong Kong en Sjanghai, maar nu ook nog als voorzitter van het Nederlands Centrum voor Handelsbevordering (NCH), adviseert, ontvangt en/of begeleidt hij handels- en investeringsmissies uit en naar Nederland. Van wisselende kwaliteit: Haakma kan een boek schrijven over volstrekt onvoorbereide ondernemers en bestuurders die als een olifant door de porseleinkast denderen en onherstelbare flaters slaan.
In China, vertelt hij, is guanxi onmisbaar in business. Het begrip omvat persoonlijke connecties, netwerken, maar ook weten hoe de verhoudingen liggen en inzicht hebben in de besluitvormingsprocessen. “Dat is les nummer 1”, zegt de kenner. “In hun economie spelen persoonlijke contacten en relaties een grotere rol dan in het Westen. Het informele netwerk is iets waar je altijd op kunt bouwen, zelfs als het systeem faalt. Je gaat als ondernemer dus niet zomaar even iets in China doen, investeren in relaties kost veel tijd. Zo begin je, tegen onze gewoonte in, ook nooit direct over zaken.”
Zelf heeft hij het volk hoog zitten: “Ik vind hen aardig. Chinezen zijn intuïtief en ook lijfelijk, tijdens een gesprek raken ze je steeds aan, net als Latino’s. En ze lachen graag, hoewel hun gevoel voor humor ons vaak vreemd is, ook omdat beelden daar een andere gevoelswaarde hebben. Neem bijvoorbeeld het hart, dat is voor Chinezen geen symbool van liefde. Dus als je zei: ‘Mijn hart is gebroken’, dachten ze dat je een hartaanval of een bypass-operatie had gehad. Ik spreek in de verleden tijd, want sinds in de grote steden Valentijnsdag groot wordt gevierd, bestaan daar geen misverstanden meer over.”
Wake-up call
Moet China worden gevreesd? Integendeel, vindt Haakma, het is juist een challenge. “China gaat over niet al te lange tijd de rol van de US overnemen als grootste economische macht in de wereld. De consumentenmarkt is gigantisch, straks zelfs zo groot als in heel Europa.” Nederland staat er, nu nog, gekleurd op, we zijn zelfs de tweede Europese investeerder en handelspartner in en van China. Haakma: “Wat we bijvoorbeeld voor hebben op sommige andere landen, is dat Chinezen Nederlanders niet als politiek bedreigend beschouwen. In het algemeen hebben ze respect voor ons, is mijn ervaring.”
Houd die positie op z’n minst vast, zou Haakma van de daken willen schreeuwen. Hij ziet met lede ogen aan dat Nederland zich te weinig bewust is van zijn geringe omvang en van andere landen die staan te trappelen om ons links en rechts in te halen. Of die dat nu al doen. “Terwijl we nota bene voor zeker 75% economisch afhankelijk zijn van het buitenland.” Haakma vervolgt: “Wat betreft het vestigingsbeleid voor buitenlandse bedrijven is Nederland nu nog fiscaal interessant, maar wij moeten wel met de tijd meebewegen, zoals de innovatie-tax-box beter promoten naar het bedrijfsleven toe. Ook een flexibilisering van de immigratie van kenniswerkers naar Nederland zou een hoge prioriteit moeten krijgen, want aan die mensen hebben we straks een groot gebrek. Met long term investments moét je een long term horizon bieden. De UK bijvoorbeeld heeft dat goed begrepen en streeft ons nu voorbij.”
Het komt uit zijn tenen: “Het kabinet heeft een wake-up call nodig, je moet zeker in deze tijd als bestuurder ook entrepreneur zijn! Na een korte stilte: “Je hoort mij niet zeggen dat alles slecht is, maar het kan nog veel beter. We zijn godvergeten klein, maar we hebben zoveel te bieden: we zijn de grootste exporteur van sigaren, bloemen, bollen en zaden, aardgas en cacaoboter. De meest geavanceerde bio-, voedsel- en watertechnologie, in de top 3 van buitenlandse investeerders en ga zo maar door. Maar wat gebeurt er? We denken als traders, op korte termijn. Bovendien lijken we elkaar liever de tent uit te vechten, dan samen op te trekken in de promotie van Nederland in het buitenland.”
Goeie move
Haakma belandt bij zijn volgende pijnpunt: een klein landje dat toch zo versnipperd is en daardoor kansen dreigt te missen. “Jullie komen uit Rotterdam en daarvoor geldt min of meer hetzelfde.” Hij kent de stad goed; hij heeft er gewerkt en was ook 4 jaar lang Rotterdam-representative in Jakarta. Bovendien kreeg de diplomaat de burgemeesters Peper en Opstelten regelmatig over de vloer. “Rotterdam is één van de mooiste producten van Nederland en zou zich, meer dan nu gebeurt, eensgezind én consequent moeten promoten. Als de gas-, olie- en energierotonde van Europa, als Europa’s grootste, logistieke toegangspoort. En doe dat vooral samen met andere partijen, zoals het medische cluster en de Clean Tech Delta. Promoot Rotterdam als de meest duurzame havenstad ter wereld.”
Hij prijst de oprichting, ruim 3 jaar geleden, van de Rotterdam Investment Agency (RIA) die potentiële Rotterdam-investeerders uit het buitenland actief benadert. “Een hele goeie move”, aldus Haakma. Hij schudt zijn hoofd: “En dan te bedenken hoe lang je toen al de grootste haven ter wereld was en nu nummer 3.” Vol lof is hij ook over de Rotterdamse Kamer van Koophandel: “Een actieve, loyale partner van het NCH.”
Doch met de handen ineen slaan en gezamenlijk promoten om zo internationale bedrijven voor je stad te winnen, ben je er nog niet, vindt hij, het is promotie plús. “Kijk maar wat er gebeurt. Grote transport- en logistieke bedrijven gaan de stad uit, want Rotterdam slibt dicht. Dus nóg meer inzetten op vervoer over water, en deels per spoor.” Ook in verband met de komst van de Tweede Maasvlakte doet Jochum Haakma een oproep tot besluit: “Rotterdam, pas op je zaak!”
