Het is hem gelukt. Als zestienjarige liep Roland-Jan Buijs met zijn verrekijker het haven- en industrieterrein Moerdijk af te struinen om het gedrag van meeuwen te observeren. Buijs (35) is nog steeds actief op Moerdijk, nu onder meer als ecoloog en adviseur van het Havenschap Moerdijk.
“Het haven- en industrieterrein heeft geen geheimen voor mij. Ik ken het gebied op mijn duimpje. Het is niet te vergelijken met zo’n vijftien jaar geleden. Zowel de aard als de omvang heeft een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Ik vind het ontzettend leuk om hier actief te zijn met de natuur, ik heb van mijn hobby mijn werk kunnen maken en wat is er mooier dan dat?” Het natuurbeleid op en rondom Moerdijk is op twee manieren ingegeven; op beleidsmatig gebied met flora- en faunawetgeving en Natura 2000, een Europees netwerk van natuurgebieden waarin men naar mogelijkheden zoekt om flora en fauna duurzaam te beschermen. Anderzijds het beleid van het havenschap en vele andere (overheid)partijen om de natuur zo goed mogelijk te laten gedijen op het haven- en industrieterrein. Eén en ander is uiteraard niet los van elkaar te zien. Buijs: “Het haven- en industrieterrein grenst aan de Natura 2000 gebieden Biesbosch en Hollands Diep. Door de bedrijfsactiviteiten vindt er uitstoot van onder andere zwavel en stikstof plaats, die effect hebben op deze natuurgebieden. We praten dan over externe werking. Een ander feit is dat er veel sterns en meeuwen broeden op het haven- en industrieterrein en het liefst op braakliggende, kale grond. Die braakliggende terreinen nemen af door de vestiging van nieuwe bedrijven en dat betekent dat bijvoorbeeld meeuwen niet meer op de grond kunnen broeden en hiervoor platte daken gaan opzoeken. Het gevolg is vervuiling, verstopte afvoerpijpen, lekkages en ze vallen zelfs mensen aan als ze jongen hebben. Het Havenschap Moerdijk heeft hiervoor zijn nek uitgestoken en de oplossing gevonden door in samenspraak met beheerder Staatsbosbeheer een deel van de Sassenplaat te adopteren. Dit is een onbewoond eiland en tevens prachtig natuurgebied in het Hollands Diep tegenover het haven- en industrieterrein. Vogels zijn bereid naar dit eiland te verkassen, mits de grond kaal en schraal wordt gehouden. Hiervoor zorgt het Havenschap nu door het maaibeheer op het eiland voor haar rekening te nemen en zodoende te voorkomen dat er struiken en bomen gaan groeien. Het Havenschap heeft op deze manier een duurzame oplossing gevonden om broedplaatsen veilig te stellen en zo de vogelpopulatie in stand te houden, zonder dat het de ontwikkeling van het haven- en industrie belemmerd.”
Leef- en werkklimaat
Mede dankzij de inbreng van Buijs Eco Consult, het bedrijf van Roland-Jan Buijs, is deze oplossing tot stand gekomen. Hiermee is Moerdijk een van de meest duurzame havens in Europa, niet alleen vanwege de adoptie van de Sassenplaat maar ook door het totale natuurbeleid dat Moerdijk nastreeft. Buijs: “Moerdijk gaat verder dan het wettelijk verplicht is. Zo moet ieder bedrijf dat zich hier wil vestigen in het vergunningentraject aangeven of zij werkzaamheden uitvoeren die mogelijk nadelige effecten hebben voor de Biesbosch en het Hollands Diep. Bureaus zoals wij beoordelen deze activiteiten met als uitgangspunt om de instandhoudingsdoelen voor de natuur te handhaven, maar op dusdanige wijze dat deze de economische ontwikkelingen van het haven- industrieterrein niet in de weg staan. Door in het begin van het traject al vast te stellen hoe de natuurdoelen in stand kunnen blijven en hierop te acteren, hoeven er achteraf geen maatregelen genomen te worden om een en ander te herstellen.” Buijs zoekt dus voortdurend naar mogelijkheden om het haven- en industrieterrein ecologisch te versterken. Dat kunnen ogenschijnlijk kleine dingen zijn, die toch o zo belangrijk zijn voor de natuurlijke habitat op en rond Moerdijk. “Er zijn hier bijvoorbeeld volop bermen waar je door het aanbrengen van bloemenmengsels vlinders kunt aantrekken. Goed voor ecologie en goed voor de belevingswaarde van mensen die hier werken. Maar zo is er ook de groenstrook tussen Klundert en het haven- en industrieterrein. Naast een ecologische functie heeft deze groenstrook ook een akoestische functie. Er staan nu populieren die aan het eind van hun levensduur zijn. Het is beter om daar een duurzaam bos te creëren met bomen met een lange levensduur. Beter voor de reductie van het geluid en goed voor het absorberen van fijnstof. En ook goed voor het milieu en de bewoners in de omgeving. Een groene omgeving schept ook een beter leef- en werkklimaat. Rietkragen langs de slootkanten worden elk jaar aan beide kanten gemaaid, waarom niet elk jaar om en om één kant? Dan kan de natuur lekker zijn gang blijven gaan.”
Tijdelijke natuur
Buijs heeft niet alleen het Havenschap Moerdijk als opdrachtgever, hij werkt voor meerdere opdrachtgevers op het haven- en industrieterrein. Er zijn door gevestigde bedrijven al interessante en mooie initiatieven ontplooit, zoals een belevingsbos waar medewerkers ‘in de natuur’ kunnen wandelen, er is met succes een nestkastenproject uitgevoerd en zijn tijdelijke broedgebieden voor kustbroedvogels ingericht. Volgens Buijs wordt hierdoor de natuur op een industrieterrein minder als een belemmering gezien en steeds meer als kans. Onlangs nog heeft Buijs bij een bijeenkomst van KAM-coordinatoren een presentatie verzorgd over ‘tijdelijke natuur’. “Dit houdt in dat we voornemens zijn om natuur te gaan ontwikkelen op braakliggende terreinen. Voorheen werden deze terreinen kaal en droog te houden, waardoor bijvoorbeeld vogels en padden weg bleven. Met dit nieuwe beleid, dat we dit jaar nog van kracht willen laten worden, creëren we meer tijdelijke natuur en omdat er in sommige gevallen ook minder gemaaid hoeft te worden, scheelt het ook nog in de kosten. En als er dan gebouwd gaat worden, is de procedure voor alle parijen helder en volgen er geen lastige juridische procedures die de economische ontwikkelingen alleen maar in de weg staan.”
Veelgevraagd
Buijs is een veelgevraagd ecoloog, na zijn meeuwenonderzoek in 1996, heeft Buijs in 2007 tijdens de uitbraak van de vogelgriep in opdracht van de Erasmus Universiteit een meeuwengroep op Moerdijk gemonitord om te onderzoeken of zij drager waren van het virus. “Jacco Rentrop, manager Ruimtelijke Ordening, Milieu en Duurzaamheid van het Havenschap, las hierover een artikel in de krant en nodigde mij uit om hier wat meer over te vertellen. Zo is het contact ontstaan en niet veel later ben ik voor het havenschap aan de slag gegaan. Toen er meerdere opdrachten volgden van bedrijven en overheden, ben ik voor mezelf begonnen.” Inmiddels werkt Buijs voor het Havenbedrijf Rotterdam, Zeeland Seaports en veel andere bedrijven, organisaties en overheden. “Hier op Moerdijk ligt echter mijn basis, ik heb dit gebied zien veranderen. Ik ken er bij wijze van spreken elke grasspriet. Vroeger was er veel natuur. Belangrijk is om de natuur die terugloopt zo goed mogelijk te benutten en te structureren. Daar zijn we op Moerdijk goed mee bezig.”
